Español |
Otomí |
amamantar | tsüt’i |
amanecer | tsüti |
amante | hmädi, njaui, xähi |
amar | mädi |
amaranto | dok’u, gink’ani |
amargo | ranjü |
amarillo | k’ast’i |
amarrado | däti |
amarrar | du’tsi, xöt’e, thät’i |
amarrar animales | u’ëni |
amasar | pant’i |
amenaza | b’ëna |
amenazar | b’ëna |
amiga | nxuy’ob’e |
amigo | y’ob’e, mpädi |
aminorar | kät’i |
amo | hmu |
amonestar | mundo |
amontonado | mutsi |
amontonar | b’öni, mutsi |
amor | hmädi |
amparar | tëhë |
ampliar | güngi |
amplio | nxidi |
amplitud | ngüni |
ampolla | bexiga, ndüst’i |
ampollarse | düst’i |
analfabeta | ñ’äfädi |
anaranjado | nanxa |
ancho | ngüni |
anciana | dätsu |
anciano | däk’ei, däxjua |
andar | be’ñu, y’o |
andar cerca | gats’i |
andar descalzo | y’oua |
andar (de madrugada) | y’omxudi |
anécdota | b’ede |
anestesiar | bähi |
anexo | njuete |
ángel | ënxë |
angosto | nts’imi, ts’imi |
anillo | mfoy’e |
anima | anima |
animal | mbon’i |
animal domestico | mäxo mbon’i |
animal silvestre | mbänga mbon’i |
animal sin cuernos | dondri |
animal sin orejas | dogu |
animalillo | zu’ue |
ano | damfo, xiji |
anotar | ofo |
anteayer | mangünde |
anteojos | hñeda |
antes | m’ët’o |
antiguamente | mantebü, mayabü |
antiguo | mantebü |
antojar | moxi |
anudar | tutsi |
anunciar | mä |
añadir | e’tsi, töke |
añil | kuji |
año | jëya |
año nuevo | ra’yu jëya |
apachurrado | pët’i |
apachurrar | pët’i, ts’imi |
apaciguar | huëke |
apagar | nhueti |
apagarse | hueti |
apalear | thont’i |
aparear | ñöui |
aparejo | nsitsi, äbi’yo |
apartar | ueki |
apartar (con anticipación) | mäki |
apartarse | akui, u’engi |
aparte | n’ambü |
Apaxco (Apasco) | Pixkuai |
apedrear | k’ahni |
apellido | däthuhu |
apenas | kjageña |
apenitas | kjagenthoya |
apestar | xägi, nxä |
apestoso | nxä |
apetecer | tsijüyä |
apiadarse | hueki |
aplanar | mimi |
aplastar | pët’i, ts’imi |
aplastarse | höde |
aplauso | b’et’ay’ë, pëty’ë |
aplazar | ëntsi |
aplicar | kots’i |
aposento | b’ëni |
aprender | pädi, nxo |
apresurarse | ntsëtho |
apretado | dü, ndü |
apretar | düti |
apretar (con la mano) | mit’i |
apretón | hmit’i |
apretón (de manos) | hmiby’e |
aprobar | bädi |
apropiarse | jambi |
aprovechar | menthi |
aproximación | dat’i |
apoyarse | dohni |
apuesta | nxä |
apunta | udi |
apuntalar | tëtsi |
apuntar | äti, uaki, jutsi |
apuñalar | b’üm’i, süni |
apuración | xöni |
apurarse | nxöni, zëdi |
apurarse a caminar | dämä’yo |
apúrate | dämänxöni |
aquel | gehni, nuni |
aquel es | gehni |
aquel sitio | nu’ä |
aquella | nuni, nuhu |
aquellas | ge’u, nu’u |
aquello | gehni |
aquellos | ge’u, nu’u |
aquí | nua |
aquí es | gekua |
aquí está | b’akua |
arado | t’abi |
arar | fö’mi, uäji |
arándano | dësëñoi |
araña | mexe |
araña capulina | bat’e |
araña zancuda | tangra |
arañar | xati |
arbitro | gänsoki |
árbol | za |
árbol de nuez | dëmza |
arboleda | b’oza |
arco | ntotiza |
arco iris | më’kuni |
arcón | b’eza |
arder | zö |
arder (la piel) | huixhni |
ardilla | mina |
ardilla de árbol | minza |
ardor | bat’i |
arena | b’omu |
arete | ts’üngu |
armadillo | nk’injua |
arnear | jaki |
aroma | ñüni |
arrancar | ötse |
arrancar (un hilo) | k’ugi |
arrancarse | k’ügi, k’üts’i |
arrastrar | jüt’i |
arreado | nt’ët’i |
arrear | ët’i, tonadihe, yët’i |
arrebatar | kuatsi, damaxaki, tuni, mondabi, xö’ti, ñambi |
arreglo | nthoki |
arremangar | pants’i, pünt’i, xänts’i |
arremangarse | mpants’i |
arrepentirse | höke, mpëts’i |
arriba | mañä |
arriero | ñ’eti, modi |
arrimar | kuat’i |
arrodillar | ndäntiamhu |
arrodillarse | ndäntiamhu |
arrojar | ye’i |
arrollar | net’i |
arrojar | ëi, föte |
arroyo | tsai |
arruga | b’ati, muxti |
arrugado | muxti |
arrugar | b’ati, pët’i |
arrugarse | b’ati |
arrullar | huäni, gat’i |
artesa | b’önza |
asa | ntsudi |
asaltante | dakate |
asamblea | hmunts’i |
asar | häxi |
asco | tso |
asechanza | födi, jantitho |
asechar | födi |
asegurar | nhuajuya |
aserrar | hëki |
aserrín | hanza |
asesinar | ho, pöti |
asesino | hyodu, zadu |
así | njani, nkapu |
así está bien | hähä |
asiento | hudi |
asiento de pulque | gisei |
asistir a misa | numxa |
asno | nöndo |
asomarse | k’äts’i |
asomate | biandi, k’aki |
asombrar | yëtho |
áspero | nñ’ädi |
aspiración | manfidi |
aspirar | günts’i |
astilla | hanza |
asustar | pidi, tsu |
atacar | pütsi |
atajadizo | nthaki |
atajar | daki |
atajarse | huini |
atalaya | denjä |
ataque | ntu, mousëhë |
atar | du’tsi, thati |
atar con mecapal | thati ndinthi |
atardecer | binde, nde |
atascarse | nt’ëm’i |
ataud | huada |
atender | jamasu |
atizar | katsi, ut’i |
Atlacomulco | Mbado |
atmósfera | b’ipa |
atole | t’ei |
atole negro | t’ei mb’oti |
atorado | totsi |
atorar | ntötse |
atorar (la comida) | ndotsi |
atorarse | ntötse, bindü |
atrancar | ntötse |
atrapar | jü, penti |
atrás | möte, xutha |
atrás de otro | nxutha |
atrasado | b’ëfa |
atrasar | ga’tsi |
atrasarse | bëfa |
atravesado | ngot’i |
atravesar | natsi, nat’i |
atropellar | net’i |
aullar | mafi |
aullido | nmafi |
aumentar | hutsi |
aumentar de tamaño | nmañha |
aumento | hutsi |
aunque | maske |
aunque sea | madige’ä |
aura | pada |
ausente | jotho |
auto | böjä |
autobús | böjä |
automóvil | böjä |
autopista | däñ’u |
autoridad | dämfö, ts’ütui |
auxiliar | fats’i, öthe |
ave | m’oña, dë |
avena | ngüdi |
aventador | nthiti, huixtitsibi |
aventar | bünt’i, ënte, pánts’i |
avergonzar | b’ëtse |
avergonzarse | ntsa, tsapi |
avisar | bünt’i |
aviso | hmati, xifi |
avión | hñaxaböjä |
avispa | sethu |
avispa gigante | tsinfi |
axila | kaxjo |
ayate | dänjua |
ayate grueso | dänjua |
ayer | mande |
ayudante | maste, mfats’i |
ayuda | faste |
ayudar | behe, fötsi |
ayunar | bihi |
ayuno | bihi |
azabache | b’o |
azotador | doxo, nkändo |
azotar | fëm’i, fët’i, ñüni |
azteca | ndëzhna |
azúcar | dothfi |
azul | mok’angi |
azul celeste | mahyats’i |
azul obscuro | kühü |