Español |
Maya |
rabia | ko’, ko’il |
rabo | neh |
racimo | ch’úuy, p’óoch |
ración | o’och |
radicar | kuxtal |
radio | radióo |
raer | ho’och, horo’ox |
raíz | moots |
raja | xéet’, xóot’, búuh, ts’íit |
rajar | buuh, teeh, haat, xiik |
rama | k’ab, k’ab che’, héek’, xay che’; xa’ay che’ |
ramo | héek’, chúuch |
ramón | oox |
rana | muuch |
rapar | ts’iik, k’oos, k’oliskun, noroch k’oos, norot’ k’oos |
rápido | séeb, séeba’an, chich hach chich |
raptar | ookol, biis |
raquítico | p’eex, ts’uuts’ |
raro | hela’an |
rascar | hoot’, la’ach, leep’ |
rasgar | la’ach, le’ep’ |
rasguñar | la’ach, ho’ot, xe’ep’ |
raspar | ho’och, ha’ach |
rasurar | ts’iik |
rata | ch’o’ |
rato | súutuk |
ratón | ch’o’ |
raudo | séeb |
raya | haat’ |
rayar | haat’, hara’at’ |
rayo | haats’ cháak |
rayo de sol | huul k’iin |
raza | ch’i’ibal |
razón | na’at, tuukul |
razonar | tuukul, na’at |
realizar | beet, meent |
realizarse | uuchul |
rebajar | chichankun, mehenkun, éens |
rebanar | k’uup, háat k’uup |
rebelión | líik’il, líik’ ba’ate’el |
rebosar | tuul |
rebozo | bóoch’ |
rebusca | meents’ul, kaxan |
rebuscar | meents’ul, kaxan |
recado | túux t’aan, túuxbil t’aan |
recaudo | xa’ak’ |
recaudar | mool, mool taak’in |
recelar | sahaktal, péek óol, k’ux óol |
recelo | péek óol, k’ux óol |
recibir | k’aam, ch’a’ |
recio | k’a’am |
recluir | k’aal |
recoger | mool, háaymol |
recompensar | bo’ol |
reconocer | k’ahóol |
recordar | k’a’ahal, k’a’ahs |
recostar | naak, nakkun |
rectificar | utskin |
recto | taats’, toh |
recuerdo | kahatsa’ |
recular | kukul iit |
recuperar | ch’a’ óol, utstal, ch’a’ muuk’ |
rechazar | ma’ óota’ah, ma’ u k’a’amah ba’al |
red | k’áan |
redactar | ts’íib |
redimir | loh |
redondo | wóolis |
reducir | chichantal, chichankun, mehenkun |
reflexionar | tuukul |
refrigerador | un’ukul ku síiskuntik ba’alo’ob |
regalar | síih |
regalo | síih, matan |
regañar | k’eey, k’eeyal |
regaño | k’eey, k’eeyah |
regar | hóoyab |
registrar | ts’íib |
regla | p’isib |
regresar | suut, taal |
reina | ch’upul ahau, ahau (x) |
reino | ahauil |
reír | che’eh |
reja | hool beh |
relación | ts’iis |
relación sexual | naach’ |
relámpago | lehem cháak |
relatar | tsikbal, tsool, a’al |
relinchar | awat tsíimin |
remar | báab yéetel che’ |
remediar | utskin |
remedio | ts’aak |
remendar | pak’a kook, utskin |
remitir | túux, túuchi’ |
remo | che’ yéetel ku yáantkuba máak, utia’al u bin ich ha’ |
remojar | ts’aam, suul |
remolino | moson |
remozar | utskin, túumbenkun |
remuneración | bo’ol |
renacuajo | mehen muuch, chan muuch |
rencor | k’uux, ch’a’ k’uux |
renegar | pooch’, pooch’il, k’ex óol |
rentar | mahan |
renuevo | k’u’uk’, top’ che’, óol |
renunciar | p’aat |
reñir | ba’ate’el |
reparar | utskin |
repartir | t’oox |
repetir | u ka’ meenta’al wáa ba’ax |
reposar | he’elel, wa’atal, ch’a’ iik’ |
reposo | he’elel, wa’atal, ch’a’ iik’ |
reproducir | ka’ meent |
reptar | hiil, hiilankal |
reptil | tuláakal ba’alche’o’ob hilankil u máano’ob |
repugnante | che’ k’aas, táah k’aas |
res | wakax |
resbalar | haak, haakchahal, haalk’ahal, kipchahal |
rescatar | k’eex, loh |
rescate | k’eex |
resembrar | xaab, taab, hulbe’en |
resfriado | síis óol, oka’an se’en |
residir | kahak bal |
resina | iits |
resistir | ts’áaba chichi, ma’ tu p’atkuba |
respirar | ch’a’íik |
responder | nuuk |
resollar | hahak iik’ |
respetar | chíin ho’ol, tsiik |
respeto | chíin ho’ol, tsiik |
respiración | ch’a’ iik’ |
respirar | ch’a’iik’ |
resplandecer | léembal, huul |
resplandor de fuego | léets’ |
responder | núuk |
responsabilidad | kuuch |
respuesta | núuk |
restar | tseel, luk’s |
restaurante | nah tu’ux ku ko’onol hanal |
resto | yala’, xiix |
resucitar | ka’ kuxtal, ka’síihil |
resuello | ch’a’ iik’ |
retar | kax ba’ate’el, kaxan ba’ate’el |
retazo | xéet’, xóot’, yala’ |
retener | ta’ak, k’aal |
retentar | léekel |
retirar | luk’s, luk’ul |
retobado | k’o’ox |
retoñar | k’u’uk’ankil |
retoño | k’u’uk’, top’ che’ |
retornar | suut |
retorno | suut |
retortijón | ch’oot |
retortijón de tripas | ch’ot nak’ |
retozar | síit’, pa’ muuk’, pompom síit’ |
retrato | yoochel he’ ba’axake’ |
retroceder | kukul iit |
retumbar | huum, áamba, líil |
reunión | much’tal, much’kinah, mulkinah |
reunir | much’kin |
revelar | e’es |
reventar | wak’ |
reverdecer | ya’axtal, áak’tal |
revés | paach, kúul pach |
revisar | il wáa ma’alob |
revivir | ka’ kuxtal, ka’ kuxkin |
revolcar | babal, hawlankil |
revolotear | popokxiik’, papalaankil |
revoltillo | xe’ek’ |
revoltura | xa’ak, xe’ek’ |
revolver | xa’ak, péeks, chíikt |
revolver la tierra | buuk’ |
revolver líquidos | book’ |
rey | ahau |
rezar | payal chi’, kama t’aan |
rezo | payal chi’ |
ribera | chi’, háal |
rico | ayik’al |
rico (de sabor) | ki’ |
ridículo | su’utsil, subtalil |
riego | hóoyab |
riel | u beel wakax k’áak’ |
rienda | hok’ ni’ |
rifle | ts’oon |
rincón | tséel, tu’uk’ |
risa | che’eh |
rizar | mulixkun, mulixkin |
rizo | u mulixil u pool máak |
robar | ookol |
roble | béek |
robo | ookol |
roca | nohoch tuunich |
rociar | líil, tsiits, wits’ ha’ |
rocío | p’iha’, hats’al ha’ |
rodaja | pe’et, me’et |
rodar | bahak’, balk’ahal |
rodilla | piix |
roedor | ch’o’ |
roer | nées, néet’, p’éep’ |
rogar | yaayan k’áat |
rojo | chak |
romper | haat, xeet’, xiik, pa’, kaach, t’aak |
ron | cho’ol |
roncar | nóok’ áakan |
ronco | ma’as kaal, so’oh kaal |
roncha | siip’ |
rondar | máan |
ropa | nook’, búuk |
ropero | u kúuchil tu’ux ku ts’a’abal nook’ |
rosa | sam nikte’ |
rosa (color) | sam chak |
rosado | sam chak |
rosca | koots’ |
rostro | ich |
roto | haatal, pa’al, xeet’el |
rótula | pool píix |
roza | kool, páak |
rozar | kool, páak |
rubio | ch’eel, chak lóol |
rúbrica | horon ts’íib |
rudo | máak chich u meentik wáa ba’ax |
rubí | chak xike’en tuunich |
ruedo | u kúuchil u pa’ayal wakax |
ruido | huum, ch’e’eh |
ruin | k’aas, k’aak’as máak |
ruina | la’ pak’ (x) |
ruiseñor | k’ook’ |
rumiar | haach’, ka’ haach’ |
rumor | huum u tsikbalil wáa ba’ax |
rústico | to’otol |
ruta | beh, beel, behil |