Vocabulario Maya


Español
Maya
ebano  bohom
ebrio  kala’an
echar  ch’iin
eclipse  chi’ib
eclpse de sol  chi’ibal k’iin
eclipse de luna  chi’ibal uh
eco  eets’
echar  ch’iin, puul
edad  ha’abil
edificar  wa’akun, líik’s, meent
edificio  nahil, nohoch nah menta’an yéetel pak’.
educación  ka’ambes, kaans
educar  kaans, ka’ambes
efectuar  meen, úuchul
egoísta  ts’u’ut
ejido  u k’áaxil kaah, u lu’umil kaah
el (artículo)  ts’íib ku bin táanil ti’ hunp’éel k’aaba’ tia’al u ye’esik xiib yéetel chéen huntúul wáa hunp’éel.
él  leti’
elástico  saats’, sasats’ki
elegante  hats’uts, ki’ichkelem
elegir  téet, yéey
elevar  na’aks, ch’úuy, ka’analkun líik’s
eliminar  hóok’s, lúuk’s xu’uls
elote  nal
ella  leti’, le t’aan he’ela’ chéen utia’al xch’up wáa ko’olel.
ello  le ts’iib, he’ela’ ku meyah tia’al u ye’esa’al u k’aaba’ xiib bey xan xch’up.
ellas  letio’ob
ellos  letio’ob
embarazar  yo’omkin, yo’omtal
embarro  pak’ lu’um
embellecer  hats’utskin, hats’utskun
embestir  k’óoch
emborrachar  káalkun káaltal
embrocar  nook, noktal, nokkin
embrujar  wáayt, pul ya’ah
embudo  but’ub
embutido  buut’, but’a’an
embutir  buut’, chook’
emigar  hóok’ol, biin
emoción  ki’imak óol
empacar  paak, wool
empachar  t’iit’, t’iit’tal
empalizada  kolóohche’, kolóoxche’
empanada  chancham
empapar  ch’uul, popo’kin
emparejar  keet, táaxkun, táats’kun
empatar  tsaay, taak’
empeine  pach ook
empella  tsaats, polkil
empeñar  p’at ba’al yóo’lal taak’in
empezar  chúunbes, chúunpahal, káahal, léekel
empinar  hottal, xaktal, hotkin
empírico  chéen kambil
empleado  meyah máak
empolvar  póos lu’um, tóos lu’um
empollar  pahkun, pakkun húuk
empujar  léench’in, túulch’in
empuñar  maach, laap’ láap’ k’ab
en  ich, ichil
en este (esta)  ti’, tu, waye’
en estado de  yo’om, yo’omchaha’an, ko’ha’an
en ninguna parte  mixtu’ux
en primer lugar  yáaxil
enamorar  yaakun
enano  aklax, kaabal baakel
encajar  ooks, laap, nuup’, k’aap, huup
encarcelar  k’aal
encarecer  ko’ohkin
encargar  k’uben
encargo  k’uben
encarnar  buy bak’
encendedor  u xikiin k’aak’
encender  t’aab, hoop
encerrar  k’aal
encía  chuun koh
encima  óok’ol
encino  chakte’
enclenque  p’eex
encoger  moots
encomendar  k’uben
encontrar  kaxan, iil, naktáan
encorvar  p’uum, waats’, looch, p’ooh
encubrir  ta’ak
encuerar  tsel nook’, pit nook’, luk’s nook’, chaknúul
endeble  bi’ich’
endemoniar  okol kisin ti’ máak
enderezar  tohkin, taats’, tats’kun
endulzar  ch’uhukkin
endurecer  chichkun, chichtal, nolba
enemigo  ch’a’ k’uxta’an
enérgico  chich
enfermar  k’oha’ankun, k’oha’antal
enfermedad  k’oha’anil
enfermo  k’oha’an
enflaquecer  ts’ooy, ts’o’oyol, bek’echtal, bi’ich’tal
enfrente  aktáan, táan
enfriar  síiskun, síistal, ke’eltal
enfurecer  p’u’uhkin, p’u’uhs
engalanar  hats’utskin, hats’utskun
enganchar  lechkun, leech
engañar  tuus
engaño  tuus
engarrotar  lot’ kéeh, loot’
engordar  polokkin, polokkun
enhebrar  huul
enhilar  huul
enjambre  múuch’ kaab
enjaular  k’aal, k’aal tu che’
enjuagar  tíix ha’, chaal
enojar  k’uux, p’uuh
enorme  nohoch
enramada  makan
enredadera  bolon tibi’
enredar  baak’, babak’
enrollar  koots’ koop, biil
enroscar  koop, koots’ biil
ensalada  xe’ek
ensartar  huul, loom
enseguida  séeb
enseñanza  ka’ansah
enseñar  kaansah, ka’ambes
ensuciar  kukul lu’umt, éek’kun
entablar  chúunbes
entender  ch’a’ un’uk, na’at
enteramente  huumpul
entero  túulis, chika’an chúuka’an
enterrar  muuk
entonces  le túun, he’ túun
entraña  hobnel
entrar  okol, máan
entre  ich, ichil, yáam, káap
entregar  k’uub, ts’aa
entretener  náay, náays óol
entrevistar  k’áat chi’
entumecer  si’istal
entusiasmo  kuux óol
enumerar  xook
enunciar  a’al
envasar  t’ooh, buut’
envejecer  ch’íihil
envés  paach
enviar  túux
envidia  yah óol, ts’íibol
envidiar  ts’iibol, yah óol
enviudar  p’áatal tu huun
enviudar el hombre  kíimil ataan
enviudar la mujer  kíimil íicham
envoltorio  to’, teep’
envolver  to’, teep’, wool
epidemia  báan kíimil, háay kíimil, báan k’oha’antal, háay k’oha’antal
epidermis  oot’, oot’el
época  k’iin, k’iinil
equipaje  kuuch
equivocación  si’pil
equivocar  tu’ubul, sa’atal
era  k’iin, k’iinil
erguir  wa’akun, tohkin, t’echkun
erizar  xíib, xi’ix mukuy
erizo  k’i’ix ooch, k’i’ix pach ooch (erinaceus europeus)
ermitaño  may kaha’an tu huun he’ tu’uxake’
error  k’aas, ma’ ma’alobi’, ma’ beyi’
eructar  keeb
erupción  k’aak’, pawo’
es cierto  haah u t’aan
es verdad  haah u t’aan
escaldar  mak’, xaak
escalera  eeb
escapar  púuts’ul, biin
escarabajo  kuklim, kuklim ta’
escarabajo de agua  bubul ha’
escarbar  páan, k’ooy, buuk’, pa’as
escarpa  t’o’ol pak’
escasear  mina’antal
escasez  u p’áatal mina’an wáa ba’ax
esclavo  paalitsil, máak ku meyal tia’al máax maneh.
esclava  k’oos (h)
escoba  míis, míisib
escoger  téet, yéey, xíix
esconder  ta’ak, baal
escondite  sahkab
escopeta  ts’oon
escorar  tsool
escorpión  síina’an
escozor  saak’, saak’il, elel
escribir  ts’íib
escritura  ts’íib, ts’íibil
escroto  chíim
escuchar  u’uy
escudo  chimáal, pak’áal
escuela  nahil xook, kúuchil kaansah
escupir  túub, háak túub
esa  lelo’, le he’elo’
esas  lelo’ob
ese  lelo’, le he’elo’
esos  lelo’ob
esforzar  men muuk’, ts’aa óol
esmeril  huux
esófago  úul, u beel hanal, u behil hanal
espalda  pu’uch, paach
espantapájaros  bohol
espantar  ha’as, ha’as óol, hak’óol
espanto  wáay, ba’ba’al
España  Káastlan
español  káastlan wíinik
español (idioma)  káastlan t’aan
esparcir  k’iit, t’iit’, t’óot’, tóos
espectro  k’aasi ba’al
espejo  néen
espelón (planta)  xpéelon
esperanza  alab óol
esperar  pa’at, alab óol
espeso  tat, lolomki
espesura  piim, tatil, piimil, su’
espía  ch’úuk
espiga  yi’ih
espigar  yi’ihankil, p’o’chahal
espina  k’i’ix
espina dorsal  t’o’ol a pach
espinilla  tselek, baakel t’óon
espino  k’i’ix (acassia pueblensis)
espíritu  píixan, óol
esposa  ataan
esposo  íicham
espulgar  ch’íich’, xíix
espuma  oom, yoom
esqueleto  baakel
esquina  ti’its, tu’uk’
esquivar  heech
esta  lela’
establecer  káahal, chúunbes, chunpahal, heets’, kuxtal
establo  u nahil tu’ux ku k’a’alal wakaxo’ob yéetel xan tsíimino’ob.
estaca  ts’op che’
estacar  ch’ik che’
estacionar  wa’atal, he’elel
estado  lu’umil
estafador  ookol
estafar  ookol
estalactita  ch’ak xiix
estalagmita  ch’ak xiix
estallar  waak’, wáak’al, tuup’
estampar  ts’aal, taak’
estancar  wa’atal; xu’ulul, níikil, nikkun
estar  antal
estar sentado  kulal
estatura  baakel
este  lelo’, le he’elo’
este (oriente)  lak’iin
esternón  baakel tseem
estiércol  ta’
estirar  saats’, t’iin, tiich’, siin
estofado  mak kuum
estómago  tsuuk, tsuukel, nak’
estornudar  he’síim
estoy  tan in
estoy bien  tooh in wóol
estrangular  bits’ kaal, hich’ kaal, bits’ hul
estregar  haax, báay, hi’, cho’, paats’
estrecho  koom
estrella  eek’
estrenar  u ts’a’abal wáa u meyah túumben ba’al
estreñimiento  k’al ta’
estuche  piix, ba’as
estudiar  xook, kaanbal
estúpido  ma’ na’at, tsu’uy pool, chich pool
eterno  mina’an u káahal mix u xuul; hach xaan
eunuco  may tsela’an u ye’el u keep
evacuación  hóok’s; ta’
evacuar  hóok’s ta’
evaporar  saap’
evasión  púuts’ul
evidente  hanil, sáas
evocar  k’a’as
exacto  beey, beyo’, huch beyo’; hach tu p’iis, hach leti’, p’elech
examinar  ch’óoch’, k’aat, ch’a’ t’aan, xa’ak
excavar  páan
exceder  tiip’, tíip’il, máan, píit máan
exceso  maanal, tiip’il, ya’abil
excitación  ko’, ko’il, taakkun
excitar  taaktal, taakkun, taahkun
excusado  nah táankah kúuchil ta’
exhibir  e’es
exigir  k’áat
existir  antal, kuxtal
expendio  tu’ux ku yúuchul koonol
experto  hach kaanbanaha’an; máak u hach yohel hunp’éel ba’al
explicar  tsool, tsol t’aan
explorar  ch’óoch’, iil, kaxan
explicar  tsool
explosión  wáak’al, waak’
explotar  waak’, wáak’al, xíik, xíikil
exponer  e’es, ts’aa cha’anbil, ts’aa iibil
exprimir  yaach’, yeets’, peets’
expulsar  hóok’s, hul
extender  siin, xiit’, t’iin, haay, haykun
exterior  paach, paachil, táankab, táanxel
exterminar  ts’o’oks, xu’uls, ch’eeh, kíims
extraer  hóok’s, hook
extranjero  táanxel máakm táanxel kaahil, ts’ul
extraviar  saat
extremo  xuul, ni’, ts’ook, p’iich
eyaculación  taak, k’uchul, u’ul
eyacular  taal, k’uchul, u’ul, kóohol