Vocabulario Maya


Español
Maya
dama  xunáan, ko’olel
danza  óok’ot
danzar  óok’ot
dañar  k’askuun, meen loob
daño  loob
dar  ts’a’ah
dardo  huul
de  utia’al
de nuevo  ka’teen
de prisa  séeba’an
¿de qué tamaño?  buka’ah
debajo  yáanal, yaalan, kaabah, kaabal
deber  p’aax
débil  t’o’ona’an, ma’ muuk’il
decaer  t’oontal, máan óol
decepción  ok’om óolal
deceso  kíimil
decir  a’al, t’aan
declarar  u nu’ukbes, tsool, ts’aa un’uk, a’al
declinar  éemel, p’áatal
decorar  hats’utskuun, hats’ utskin
dedicar  ts’aa óol, k’uub óol
dedo  aal k’ab
dedo del pie  aal ook
defecar  ta’
defender  áantah, took
deformar  yaach’, yuuch’
deforme  móoch, yaach’
defraudar  ookol, tuus
defunción  kíimil
degenerado  k’aschaja’an (h)
degenerar  k’astal, k’aschahal, k’aspahal, k’askuun
deglutir  luuk’, táats’ luuk’, túuts’ luuk’
degollado  ma’ kaal, kúul kaal
degollar  xot kaal, k’up kaal, ch’ak, kúul kaal, luk’s kaal
degradar  óotsikun, t’oonkin, haaykun
deidad  k’uh
dejar  p’aat
delante  táan, táanil, aktáan
delatar  tak pool, tak ho’ol
deleitar  ki’kun óol
delfín  píixan kay
delgado  bek’ech, bi’ich’, ts’ooy, ts’oya’an, haay
delicado  neets
delicioso  ki’
delinquir  si’ip
delirar  t’aant’an pool, t’aant’an ho’ol
delito  si’ipil, k’eban
demanda  k’áant
demanda (consumo)  tsaa
demandar  k’áat, tak pool, tak ho’ol
demencia  choko lakaabil
demente  choko pool, choko ho’ol
demonio  kisin, k’aasi ba’al, xulub
demorar  xáantal
demostrar  e’es
denso  tat
dentadura  koh
dentera  cha’ah, cha’a koh
dentro  ich, ichil, ichih
denunciar  tak pool, tak ho’ol, a’al
departir  tsikbal
dependiente  koonol (h)
depilar  k’oos, ts’iik, hok tso’ots
deplorar  yah óolt
deporte  báaxal
depositar  ts’aa, k’uub
depósito  cháaltun, haltun
derecho  no’oh, toh, táats’
derramar  week, tiix, láal, k’iit
derretir  yiib, yaal, puuk’
derribar  lúubs, huut, puuk, niik
derrocar  luuk’s, lúubs
derrochar  xuup
derrumbar  huut, niik, heen, hul
desabrochar  waach’
desafío  ba’ate’el
desagarrar  háalk’abt, cha’
desaguar  ho’os ha’, pul ha’, wek ha’
desajustar  cha’
desaparecer  saat, baal
desarrollado  nohoch chaha’an, nukchaha’an, ma’alob chaha’an
desarrollar  tsóol
desatar  waach’, cha’
desayunar  uk’ul
desayuno  uk’ul
desbaratar  hoob, huut, puuk, pa’, niik, tilik
desbastar  póol, ho’och
desbordar  tuul
descalabrar  ch’in pool, hats’ pool
descalzar  tsel xanab, luk’s xanab
descalzo  ma’ xanab
descansar  he’elel, wa’atal
descanso  he’elel, wa’atal
descargar  éems kuuch, luk’s kuuch
descendencia  ch’i’ibal, aalo’ob, meheno’ob
descender  éemel, ts’aam, háayal
descifrar  na’at
descomunal  táah nohoch
descontar  luk’s, eems tohol, éens tohol
describir  tsool
descuartizar  p’aay, xo’xo’ot
descubrir  síil, kaxáant
descuidar  náays óol
desdentar  hots’ koh
desear  k’áat, óot, ts’iibol taak, pooch
desechar  puul, huk’s
desembocadura  chi’
deseo  taak, ts’íibol, poochil
desertar  hóok’ol, púuts’ul
desértico  bobóohki
desesperación  xet’ óol, náaks óol, ts’íikil
desfallecer  sat óol
desfilar  tsol xíimbal
desflorar  haat, t’aak
desfondar  hoomchahal, tonchahal
desgarrar  la’ach, haat, xeet’
desgracia  toop, loob, k’aas
desgraciar  k’askuun
desgranar  oxo’on, p’eel, p’uuch
deshacer  puuk’, pa’, huub huut
deshidratación  wach’k’ahal
deshierbar  páak
deshilar  híil, híit, tilik
deshinchar  ts’uum, ts’úumul
deshojar  luk’s le’, p’éep’ t’ok le’
deshonrar  k’askuun, t’aak
desierto  bilim
designar  e’es
desistir  p’aat
desleir  puuk’, yaach’
deslindar  xot’ k’áax
deslizar  haak, kiip, piit
deslumbrar  huul ich
desmayar  sa’atal óol, sak kimen
desmonte  kol k’áax
desnivel  níix, níixkab, t’oont’on
desnudar  chaknúult, pit nook’, tsel nook’, luk’s nook’
desnudo  chaknúul, ma’ nook’
desollar  ts’iip, p’e’es
despacio  chaanbéel, hunhunp’íit
despachar  túuxt
despedir  cha’, hóok’s, luk’s, tohol ch’in
despegar  laak
despeinar  xa’axak’ pool
despejar  píik’, chíikbes
despepitar  p’eel, ts’eeh
desperdicio  xiix, yala’
despertar  ahal
despistar  saat
desplomar  báanal, heen, luut, luub, niik
desplumar  p’éep’
despoblado  la’ kaah, kaah mina’an u máakilo’ob
despoblar  u bin u kahnáalilo’ob hunp’éel kaah
despojar  luk’s, took, tseel
déspota  k’asa’an, topa’an
desprender  báanal, taak, luub, poots’
destapar  he’, tsel maak
destetar  tok iim, tok chu’uch, luk’s chu’uch
destilar  k’aabankil
destituir  hóok’s, luk’s
destreza  péek, séeba’anil, péeka’anil
destrozar  xeet’, tsi’ik
destruir  k’askuun, niik, huut
desvalido  nuum
desvalijar  ookol, tseel u ba’alo’ob
desvanecer  xiib
desviación  looch, ch’oot
desviar  looch, ch’oot, ch’eet, k’eech
desvío  háal paach, pach beh
desvirgar  k’askuun, t’aak
desyerbar  páak
desyerbe  páak
detectar  kaxan
detener  he’elel, he’els, wa’atal, wa’akuns, k’aal
deteriorar  k’astal, húutul, laabtal, úuchbental
detestar  p’eek
detonar  waak’
detrás  paach, paachil
deuda  p’aax, láak’
deudo  laak’, ch’iilankabil, laak’tsil
devoción  yaakunah óol
devolver  suut
devorar  luuk’, háanhan hanal, táats’ luuk’
día  k’iin
diabetes  ch’uhuk k’i’ik, ch’uhuk wiix
diablo  ba’aba’al, kisin, k’aak’as ba’al xulub
dialecto  u hela’anil t’aan ku síihil ti’ u na’ t’aan
diálogo  tsikbal ich ka’atúul máako’ob
diamante  hats’uts sak tuun ku léembal
diario  sáansamal, tuláakal k’iin
diarrea  waach’, wach’k’ahal, k’áaxil, tirix ta’
dibujar  u ts’íibta’al wáa u bo’onol u yoochel hunp’éel ba’al
dicha  ki’imak óolal
dichoso  ki’ óol
dieciséis  waklahun
diecisiete  uklahun
diecinueve  bolonlahun
dieciocho  waxaklahun
diente  koh
dieta  p’is hanal, p’íit hanal
diez  lahun
difamar  a’al ba’al
diferencia  hela’anil
diferente  hela’an, heheláas, yaanal
difícil  yaah, talam
difundir  tuux
difunto  kimen
digerir  tahal hanal, tahal o’och, éemel o’och
digestión  tahal hanal, tahal o’och
digno  tsikbe’en
diligente  sáak’óol, t’a’ah
diluir  puuk’ yaach’
diluvio  búulul, bulkabal
dimisión  p’aat
dimitir  p’aat
dinamita  waak’, ba’al ku
dinastía  ch’i’ibal
dinero  taak’in
Dios  k’uh
Dios espíritu  k’uh, dyos
Dios hijo  ki’ichkelem yuum
Dios padre  yuumtsil
dios se lo pague  dyos bo’otik
dirección  u beil, u behil
directo  toh, taats’
dirigir  ximbal, biin
discordia  takal t’aan
discurso  tse’ek
discutir  ba’ate’el t’aan, sakach t’aan
disentería  k’i’ik’ nak’, k’i’ik’ ta’
disfrazar  helbes, heel
disgustar  k’uux, k’uuxil, ts’íikil, p’u’uhul
disgusto  k’uux, ch’a’ k’uux
disimular  ta’ak, mak chi’
disipar  sa’atal, xuup, xu’upul
dislocar  huuk’, tuuk’
disminuir  chichankuun, tsaapahal, mina’ankuun
disolver  puuk’, yiib
disparar  wak’ ts’oon, ts’oon
disparo  ts’oon
dispersar  k’iit, k’itpahal, pa’
disputa  ba’ate’el, ba’ate’il
distancia  náachil, yáam
distante  náach
distinguir  k’ah óol, il, téet, yéey
distinto  hela’an, yaanal, k’expaha’an
distracción  nay óolal
distraer  náay óol
diurno  ich k’iin
divergente  u heel, heela’an
diversión  cha’an, báaxal
diverso  heheláas, hela’an
divertir  ki’imakkun óol, náays óol
dividir  t’oox, haats, buh, xoot’
divisar  iil
división  k’áas
divorciar  p’aat, p’atba
divorcio  p’aat, p’atba
divulgar  ts’aa ohéetbil, men ohéetbil
dobladillo  biil, biilil
doblar  wuuts’
doble  ka’a
doblez  waats’, wuuts’, wuuts’ul
doce  lahkah, ka’alahun
docencia  kaansah, kaambesah
docente  máax ku kaansah, máax ku kaambesah
dócil  suuk, suuka’an
doctor  ts’ats’aak, may ku ts’aak k’oha’an.
doler  yaah, chi’ibal, k’i’inam
dolor  yah, chi’ibal, k’i’inam
domar  sukkin ba’alche’o’ob
domesticado  suuk
domesticar  alak’t, suukkin
domicilio  nah, taanah, otoch
donar  síi, ts’aa
doncel  táankelem, táankelen
doncella  suuhuy, xlo’bayan, xlo’bayen, ch’úupal
donde  túun
dónde  tu’ux
dormir  wenel, weneh
dormitorio  u nahil wenel
dorso  paach, pu’uch
dos  ka’a
dote  mu’uhul
duda  péek óol
duende  alux
dueño  yuumil, nohchil
dulce  ch’uhuk
duplicar  u meenta’al ka’atéen hunp’éel ba’al
durar  xáantal, úuchbental
durmiente  wenekbal
duro  chich, chuchul, ts’u’uy