Español |
Maya |
dama | xunáan, ko’olel |
danza | óok’ot |
danzar | óok’ot |
dañar | k’askuun, meen loob |
daño | loob |
dar | ts’a’ah |
dardo | huul |
de | utia’al |
de nuevo | ka’teen |
de prisa | séeba’an |
¿de qué tamaño? | buka’ah |
debajo | yáanal, yaalan, kaabah, kaabal |
deber | p’aax |
débil | t’o’ona’an, ma’ muuk’il |
decaer | t’oontal, máan óol |
decepción | ok’om óolal |
deceso | kíimil |
decir | a’al, t’aan |
declarar | u nu’ukbes, tsool, ts’aa un’uk, a’al |
declinar | éemel, p’áatal |
decorar | hats’utskuun, hats’ utskin |
dedicar | ts’aa óol, k’uub óol |
dedo | aal k’ab |
dedo del pie | aal ook |
defecar | ta’ |
defender | áantah, took |
deformar | yaach’, yuuch’ |
deforme | móoch, yaach’ |
defraudar | ookol, tuus |
defunción | kíimil |
degenerado | k’aschaja’an (h) |
degenerar | k’astal, k’aschahal, k’aspahal, k’askuun |
deglutir | luuk’, táats’ luuk’, túuts’ luuk’ |
degollado | ma’ kaal, kúul kaal |
degollar | xot kaal, k’up kaal, ch’ak, kúul kaal, luk’s kaal |
degradar | óotsikun, t’oonkin, haaykun |
deidad | k’uh |
dejar | p’aat |
delante | táan, táanil, aktáan |
delatar | tak pool, tak ho’ol |
deleitar | ki’kun óol |
delfín | píixan kay |
delgado | bek’ech, bi’ich’, ts’ooy, ts’oya’an, haay |
delicado | neets |
delicioso | ki’ |
delinquir | si’ip |
delirar | t’aant’an pool, t’aant’an ho’ol |
delito | si’ipil, k’eban |
demanda | k’áant |
demanda (consumo) | tsaa |
demandar | k’áat, tak pool, tak ho’ol |
demencia | choko lakaabil |
demente | choko pool, choko ho’ol |
demonio | kisin, k’aasi ba’al, xulub |
demorar | xáantal |
demostrar | e’es |
denso | tat |
dentadura | koh |
dentera | cha’ah, cha’a koh |
dentro | ich, ichil, ichih |
denunciar | tak pool, tak ho’ol, a’al |
departir | tsikbal |
dependiente | koonol (h) |
depilar | k’oos, ts’iik, hok tso’ots |
deplorar | yah óolt |
deporte | báaxal |
depositar | ts’aa, k’uub |
depósito | cháaltun, haltun |
derecho | no’oh, toh, táats’ |
derramar | week, tiix, láal, k’iit |
derretir | yiib, yaal, puuk’ |
derribar | lúubs, huut, puuk, niik |
derrocar | luuk’s, lúubs |
derrochar | xuup |
derrumbar | huut, niik, heen, hul |
desabrochar | waach’ |
desafío | ba’ate’el |
desagarrar | háalk’abt, cha’ |
desaguar | ho’os ha’, pul ha’, wek ha’ |
desajustar | cha’ |
desaparecer | saat, baal |
desarrollado | nohoch chaha’an, nukchaha’an, ma’alob chaha’an |
desarrollar | tsóol |
desatar | waach’, cha’ |
desayunar | uk’ul |
desayuno | uk’ul |
desbaratar | hoob, huut, puuk, pa’, niik, tilik |
desbastar | póol, ho’och |
desbordar | tuul |
descalabrar | ch’in pool, hats’ pool |
descalzar | tsel xanab, luk’s xanab |
descalzo | ma’ xanab |
descansar | he’elel, wa’atal |
descanso | he’elel, wa’atal |
descargar | éems kuuch, luk’s kuuch |
descendencia | ch’i’ibal, aalo’ob, meheno’ob |
descender | éemel, ts’aam, háayal |
descifrar | na’at |
descomunal | táah nohoch |
descontar | luk’s, eems tohol, éens tohol |
describir | tsool |
descuartizar | p’aay, xo’xo’ot |
descubrir | síil, kaxáant |
descuidar | náays óol |
desdentar | hots’ koh |
desear | k’áat, óot, ts’iibol taak, pooch |
desechar | puul, huk’s |
desembocadura | chi’ |
deseo | taak, ts’íibol, poochil |
desertar | hóok’ol, púuts’ul |
desértico | bobóohki |
desesperación | xet’ óol, náaks óol, ts’íikil |
desfallecer | sat óol |
desfilar | tsol xíimbal |
desflorar | haat, t’aak |
desfondar | hoomchahal, tonchahal |
desgarrar | la’ach, haat, xeet’ |
desgracia | toop, loob, k’aas |
desgraciar | k’askuun |
desgranar | oxo’on, p’eel, p’uuch |
deshacer | puuk’, pa’, huub huut |
deshidratación | wach’k’ahal |
deshierbar | páak |
deshilar | híil, híit, tilik |
deshinchar | ts’uum, ts’úumul |
deshojar | luk’s le’, p’éep’ t’ok le’ |
deshonrar | k’askuun, t’aak |
desierto | bilim |
designar | e’es |
desistir | p’aat |
desleir | puuk’, yaach’ |
deslindar | xot’ k’áax |
deslizar | haak, kiip, piit |
deslumbrar | huul ich |
desmayar | sa’atal óol, sak kimen |
desmonte | kol k’áax |
desnivel | níix, níixkab, t’oont’on |
desnudar | chaknúult, pit nook’, tsel nook’, luk’s nook’ |
desnudo | chaknúul, ma’ nook’ |
desollar | ts’iip, p’e’es |
despacio | chaanbéel, hunhunp’íit |
despachar | túuxt |
despedir | cha’, hóok’s, luk’s, tohol ch’in |
despegar | laak |
despeinar | xa’axak’ pool |
despejar | píik’, chíikbes |
despepitar | p’eel, ts’eeh |
desperdicio | xiix, yala’ |
despertar | ahal |
despistar | saat |
desplomar | báanal, heen, luut, luub, niik |
desplumar | p’éep’ |
despoblado | la’ kaah, kaah mina’an u máakilo’ob |
despoblar | u bin u kahnáalilo’ob hunp’éel kaah |
despojar | luk’s, took, tseel |
déspota | k’asa’an, topa’an |
desprender | báanal, taak, luub, poots’ |
destapar | he’, tsel maak |
destetar | tok iim, tok chu’uch, luk’s chu’uch |
destilar | k’aabankil |
destituir | hóok’s, luk’s |
destreza | péek, séeba’anil, péeka’anil |
destrozar | xeet’, tsi’ik |
destruir | k’askuun, niik, huut |
desvalido | nuum |
desvalijar | ookol, tseel u ba’alo’ob |
desvanecer | xiib |
desviación | looch, ch’oot |
desviar | looch, ch’oot, ch’eet, k’eech |
desvío | háal paach, pach beh |
desvirgar | k’askuun, t’aak |
desyerbar | páak |
desyerbe | páak |
detectar | kaxan |
detener | he’elel, he’els, wa’atal, wa’akuns, k’aal |
deteriorar | k’astal, húutul, laabtal, úuchbental |
detestar | p’eek |
detonar | waak’ |
detrás | paach, paachil |
deuda | p’aax, láak’ |
deudo | laak’, ch’iilankabil, laak’tsil |
devoción | yaakunah óol |
devolver | suut |
devorar | luuk’, háanhan hanal, táats’ luuk’ |
día | k’iin |
diabetes | ch’uhuk k’i’ik, ch’uhuk wiix |
diablo | ba’aba’al, kisin, k’aak’as ba’al xulub |
dialecto | u hela’anil t’aan ku síihil ti’ u na’ t’aan |
diálogo | tsikbal ich ka’atúul máako’ob |
diamante | hats’uts sak tuun ku léembal |
diario | sáansamal, tuláakal k’iin |
diarrea | waach’, wach’k’ahal, k’áaxil, tirix ta’ |
dibujar | u ts’íibta’al wáa u bo’onol u yoochel hunp’éel ba’al |
dicha | ki’imak óolal |
dichoso | ki’ óol |
dieciséis | waklahun |
diecisiete | uklahun |
diecinueve | bolonlahun |
dieciocho | waxaklahun |
diente | koh |
dieta | p’is hanal, p’íit hanal |
diez | lahun |
difamar | a’al ba’al |
diferencia | hela’anil |
diferente | hela’an, heheláas, yaanal |
difícil | yaah, talam |
difundir | tuux |
difunto | kimen |
digerir | tahal hanal, tahal o’och, éemel o’och |
digestión | tahal hanal, tahal o’och |
digno | tsikbe’en |
diligente | sáak’óol, t’a’ah |
diluir | puuk’ yaach’ |
diluvio | búulul, bulkabal |
dimisión | p’aat |
dimitir | p’aat |
dinamita | waak’, ba’al ku |
dinastía | ch’i’ibal |
dinero | taak’in |
Dios | k’uh |
Dios espíritu | k’uh, dyos |
Dios hijo | ki’ichkelem yuum |
Dios padre | yuumtsil |
dios se lo pague | dyos bo’otik |
dirección | u beil, u behil |
directo | toh, taats’ |
dirigir | ximbal, biin |
discordia | takal t’aan |
discurso | tse’ek |
discutir | ba’ate’el t’aan, sakach t’aan |
disentería | k’i’ik’ nak’, k’i’ik’ ta’ |
disfrazar | helbes, heel |
disgustar | k’uux, k’uuxil, ts’íikil, p’u’uhul |
disgusto | k’uux, ch’a’ k’uux |
disimular | ta’ak, mak chi’ |
disipar | sa’atal, xuup, xu’upul |
dislocar | huuk’, tuuk’ |
disminuir | chichankuun, tsaapahal, mina’ankuun |
disolver | puuk’, yiib |
disparar | wak’ ts’oon, ts’oon |
disparo | ts’oon |
dispersar | k’iit, k’itpahal, pa’ |
disputa | ba’ate’el, ba’ate’il |
distancia | náachil, yáam |
distante | náach |
distinguir | k’ah óol, il, téet, yéey |
distinto | hela’an, yaanal, k’expaha’an |
distracción | nay óolal |
distraer | náay óol |
diurno | ich k’iin |
divergente | u heel, heela’an |
diversión | cha’an, báaxal |
diverso | heheláas, hela’an |
divertir | ki’imakkun óol, náays óol |
dividir | t’oox, haats, buh, xoot’ |
divisar | iil |
división | k’áas |
divorciar | p’aat, p’atba |
divorcio | p’aat, p’atba |
divulgar | ts’aa ohéetbil, men ohéetbil |
dobladillo | biil, biilil |
doblar | wuuts’ |
doble | ka’a |
doblez | waats’, wuuts’, wuuts’ul |
doce | lahkah, ka’alahun |
docencia | kaansah, kaambesah |
docente | máax ku kaansah, máax ku kaambesah |
dócil | suuk, suuka’an |
doctor | ts’ats’aak, may ku ts’aak k’oha’an. |
doler | yaah, chi’ibal, k’i’inam |
dolor | yah, chi’ibal, k’i’inam |
domar | sukkin ba’alche’o’ob |
domesticado | suuk |
domesticar | alak’t, suukkin |
domicilio | nah, taanah, otoch |
donar | síi, ts’aa |
doncel | táankelem, táankelen |
doncella | suuhuy, xlo’bayan, xlo’bayen, ch’úupal |
donde | túun |
dónde | tu’ux |
dormir | wenel, weneh |
dormitorio | u nahil wenel |
dorso | paach, pu’uch |
dos | ka’a |
dote | mu’uhul |
duda | péek óol |
duende | alux |
dueño | yuumil, nohchil |
dulce | ch’uhuk |
duplicar | u meenta’al ka’atéen hunp’éel ba’al |
durar | xáantal, úuchbental |
durmiente | wenekbal |
duro | chich, chuchul, ts’u’uy |