Vocabulario Maya


Español
Maya
clamar  awat, táatah awat
clamor  awat
clara  sakil he’
clarear  sáastal, sáasital
claridad  sáas, sáasil
claro  sáas, sáasil
clase  xook
clasificar  tsool
clausurar  k’aal, ts’o’oks
clavar  baah, ch’iik, ts’oop
clavícula  puytáanil, u ni’ baakel tseen.
clérigo  k’iin (h), yuum k’iin
clero  k’iino’ob (h), yuum k’iino’ob
cliente  maab (h), maan (x)
clima  k’iin 
clítoris  u yaak’ peel 
cloquear  totohk’eb, totok k’eb
coa  lóob, lóo’che’
coagular  lakbal, síistal, olomtal
coati  chi’ik
cobarde  sahak, sah óol, sah lu’um
cobertor  teep’
cobija  teep’
cobijar  piix, teep’
cobrar  mol p’aax, u ch’a’abal u tohol, koonol wáa meyah
cocer  chaak, tahankun
cocina  k’óoben
cocinar  chak hanal, meen hanal
cocodrilo  áayin
cocoyol  tuk’
cocuyo  kóokay
cochina  leech (x)
cochinilla  chach kib
cochino  kéek’en (h) 
codo  kuuk
codorniz  beech’
coger  ch’a’ah, ch’e’ maach, chuk
cogollo  óol, k’u’uk
cogote  pachkab
coito  ts’iis, naach’, taal
cojear  kohk’alak, tomchalak
cola  neh
colador  cháanchab
colar  cháach, máayt
colgar  ch’uuy, leech
colibrí  ts’unu’un
colina  pu’uk, búu’tun, chan wiits, muul
colmena  hobon
colmillo  ts’a’ay
colocar  ts’aa
color  boon, boonil
coloradilla (animalejo)  chek’ech, chak peech, chek’ex
colorado (color)  chak
columna  t’o’ol, tsool
coma  yaahtal, muk’yah, nohchil
comadreja  sáabin
comal  xamach
combate  ba’ate’el, ba’ate’il
combatir  ba’ate’el
comedor  kúuchil hanal
comején (animal)  k’amas
comenzar  káahal, ho’op’ol, léekel, chúunpahal
comer  hanal
comerciar  koonol
cometa  buts’ eek’
cometer  meet, beet
comenzar  káahal
comezón  saak’, saak’il
comida  hanal, o’och
comienzo  chúunpahal, káahal, léekel, ho’op’ol, chúun
comisura  xaay chi’, tu’ux ku táak’al wáa ba’ax.
como  he’ebix
cómo  bixi’, bix
compañero  láak’ nuup, éet
compañía  éet, éetel, iknal, láak’in
comparar  keet, éet p’iis
compartir  hats
completamente  humpulil
completar  chúukbes
completo  chuup, chúuka’an
componer  ma’alobkun, utskiin
compra  maan
comprador  may ku maan, maan (h), maan (x)
comprar  maan
comprender  na’at
compresión  yoot’, peech’ peets’
comprimir  chchankun, mehenkun, peech’, peets
comunicar  a’al, t’aan
con  yiknal, yéetel
con él  yiknal
concavidad  yaam, k’óom taam
concebir  yo’omtal
conceder  ts’aa
concentrar  much’kiin, mool
concepto  na’at, tuunkul
concertar  ma’alobkin, utskiin
conciencia  na’at, tuukul
concluir  ts’o’ok, ts’o’okol
conclusión  ts’o’okol
concurrir  much’tal
concha  sóol, paach
condena  bo’ol k’eban, xot’ k’iin
condenado  paula’an u k’iin, xota’an u k’iin
condenar  xot’ k’iin, pul k’iin
condimentar  xa’ak, ts’aaxa’ak
condimento  xa’ak’
condiscípulo  éet xook
condonar  sa’as k’eban
conducir  biis, aktáant
conectar  nuup’, nuup
conejo  t’u’ul
conexión  nuup, nuup’
conferencia  t’aan, tsikbal
conferir  ts’aa, k’uub
confesar  a’al k’eban, tsol k’eban
confesión  a’al k’eban, tsolk’eban
confiado  alab óol
confiar  alab óol
conflicto  ba’ate’el, ba’ate’il
confundir  sat óol xa’ak’ pahal.
congelar  síiskun, síistal
congregación  múuch’
congregar  múuch’kin, mulkin
conjuntar  múuch’kin, mulkin
conjunto  múuch’
conmemorar  k’iinbes
conmover  péeks óol
conocer  k’ah óol, ohéelal
conocimiento  na’at, ohel, tuukul; k’ah óolal
consejero  tsol xikin
consentir  cha’; u p’a’atal u meenta’al he’ ba’axake’.
conserje  kanan (h), kalan (h)
conservar  kanáan, kaláan, líik’s
consolar  náays óol
consolidar  chichkuun
consomé  k’aab bak’, ha’il bak’
consorte  íicham (h), atan (x)
constelación  eek’o’ob u tsolmubao’ob
construcción  beet, meent, líik’s
construcción (edificio)  nahil
construir  beet, meent, wa’akun, líik’s
consultar  k’áat chi’
consumar  ts’o’okol
consumir  xuup
contagiar  paak’, taak’, tsaay
contaminación  k’askuunil
contaminar  k’askuun
contar  xook, tsikbal, a’al
contemplar  pak
contener  biis, ba’al
contentar  ki’imakkun
contento  ki’imak óol, ki’ki óol, ki’imak
contestar  nuuk
contiguo  éet chi’, tutséel
contorno  bak’ paach
contraer  moots, moot
contribución  bo’ol, áant, áantah
contribuir  áant, áantah, bo’ol
convalecer  ch’a’ muuk’, ch’a’ óol, utstal
conversación  t’aan, tsikbal
conversar  t’aan, tsikbal
convertir  suut, k’eex
convidar  múul hanal
convivir  múuch’ kuxtal, múul kuxtal, éet kahtal
convocar  t’aan, t’aanbah, t’aanbail
convulsión  lo’ot’ol
cónyuge  íicham (h), atan (x)
copete  p’oot
copiar  u meenta’al hunp’éel ba’al he’ex uláak’e’.
coraje  ts’íikil, p’u’uhul
coralillo  kalam
corazón  puksi’ik’al
corchar  haax, bal k’ab, ch’oot
corcho  mak’
cordero  chan taman
cordillera  pu’uk, wits
cordón  k’ax táab chan suum, k’uuch
coro  múul k’aay, múuch’ k’aay
corral  kúuchil tu’ux ku k’a’alal ba’alche’o’ob he’ex. 
correa  k’axnak’
correcaminos  k’úumk’umi
corregir  utskiin
correr  áalkab
corretear  áalkabans, áalkabkun, áalkabt
corrida  áalkab; pay wakax.
corriente  chowáak
cornear  k’óoch
cornudo  máak ku tu’usul tumen yatan wáa u yíicham.
corroer  waay, ma’as
corsario  may ku yookol ich k’áak’náab
cortar  ch’aak, xoot, xoot’, k’uup
cortar (con machete)  ch’ak
corte  ch’aak, xoot, xoot’, k’uup
corteza  sóol, paach
corto  kóom, xoot’ xuut’
corva  looch, p’uus, waats’, wuuts’
cosa  ba’al, ba’ax
cosecha  hooch, mool, uux, t’ook
cosechar  hooch, mool, uux, t’ook, éens
coser  chuuy
cosquillas  chahal, chikil
costa  u háal k’aak’náab, u chi’ k’áak’náab
costado  tséel, xáax
costal  chíim, mukul
costilla  ch’ala’at
costo  bahux
costra  sóol, ooxel
costumbre  suuk, suukil
costura  chuuy
costurar  chuuy
cotorra  t’uut’, kéel
coxis  k’uul, bo, bak neh, tuch neh
coyote  utiúu (canis latrans)
Cozumel  Kosomeen (isla ocupada por las golondrinas)
cráneo  tseek’, baakel pool
crecer  ch’íihil, nuuktal, nohochtal, ya’abtal
crédito  p’aax
creencia  ok óolal, tuukul
creer  tuukul, oks óol
crepitar  wáak’al, tip’ix
crepúsculo  okol k’iin, oka’an k’iin
crespo  muuch’, mulix
cresta  p’iich, t’eel
cría  aal, mehnil
criada  k’oos (x)
criado  k’oos (h), meyhil 
criar  tséen
criatura  paal
criminal  kinsah máak
crin  tsuuk, tso’ots tsíimin
cristianismo  ki’ichkelem tuukul
cristiano  ki’ichkelem, ki’ichkelem wíinik
cristo  ki’ichkelem yuum
croar  k’aay muuch, t’aan muuch, awat muuch
cruce  xaay, xa’ay
crudo  che’che’
crujir  heech’, herech’, hirich’
cruz  k’atab che’
cruzar  k’áatal, k’aatmáan
cuajar  taat, lakbal, síistal, olomtal
cuajo  taat, síistal
cuál  máakalmáak
cualquier  he’ máakalmáake’, he’ máaxake’
cualquiera  he’ máakalmáake’, he’ máaxake’
cuando  le kéen
cuándo  ba’ax k’iin, bik’ix
cuánto  bahux, bahun
cuarta  náab
cuartear  buuh, he’, teeh
cuatro  kan
cubeta  ch’óoy
cubrir  piix, huuk, teep’, tsiik
cubo  ch’ooy
cucaracha  k’uruch, na’ ts’uul
cuchara  ho’opob, k’uruch
cuchillo  xotob, xooteb, etsnaab
cuello  kaal
cuenta  xook
cuento  tsikbal, tsibalil
cuerda  suum
cuerno  baak, xuulub
cuero  k’éewel, oot’el
cuerpo  wíinkil, wíinklil, kukut, wíiklal
cuervo  hoh
cueva  áaktun, sahkab
cuidar  kalaan, kanaan
culebra  kaan
culero  táas iit
culo  iit, mool, chuun
culpa  si’ipil, kuch
cultivar  pak’al
cultura  tuláakal ba’al ku kanik yéetel ku ka’ansik máak.
cumbre  ni’, p’iich, ho’ol, ka’analil
cumpleaños  k’iin k’aaba’
cuna  kúuchil tu’ux ku chikúunta’al wenel channpal.
cuña  no’ox, takab, tak che’
cuñada  baal (x)
cuñado  baal (h)
cura  k’iin (h), yuum k’iin
curación  ts’akik
curandero  meen (h); wiinik ku ts’aak yéetel xíiw wáaa yéetel payal chi’.
curar  ts’aak
curtidor  bon k’éewel (h), ts’aan kéewel (h)
curtir  bon k’éewel, ts’aam k’éewel
curva  waats’, wuuts’, koop, ch’ootol
cutis  oot’, oot’el