Español |
Maya |
amabilidad | utsil |
amable | uts |
amado | yaakuna’an, óota’an |
amaestrado | ka’anbesa’an |
amaestrar | ka’anbes |
amamantar | ts’aa chu’uch |
amanecer | píik’il, sáastah |
amansar | suukkin |
amante | weey (h), k’eech (x) |
amapola | k’uyche’ (x) (papaver rhoeas) |
amar | yaakun |
amargar | k’áahkun |
amargo | k’áah |
amarillarse | k’aank’antal, k’aank’anchahal |
amarillo | k’an, k’aank’an |
amarillo claro | sam k’aan |
amarillo medio | k’anil k’aan |
amarrar | k’aax |
amarre | k’aaxil, k’aaxih |
amasar | ya’ach’, xa’ak’ |
ambición | ts’íibol, poochtal |
ambicionar | ts’iibol, poochtal |
ambidextro | ka’amatil k’ab |
ambiente | tuláakal ba’al yaan yóok’ol kaab. |
ambos | tu ka’atulil, le ka’peel |
ambular | xíinbal, xíinbah |
amenazar | sahakkun, ts’aa sahak |
amenizar | ki’ óol |
amerindio | máasewal |
amígdala | p’aakil kaal, bu’ulil kaal |
amigo | amikoo |
amigos (plural) | amikoo’ob |
amistad | uts bisbah yéetel he’ máaxake’. |
amnistía | u sa’asa’al u si’ipil máak. |
amo | yuum, yuumil, ts’uul |
amodorrarse | chich wenel, t’uubul u wenel máak. |
amoldar | u beeta’al hunp’éel ba’al he’ex u nu’ukulil tu’ux ts’a’abale’. |
amonestar | k’eey, táah t’aan |
amontonar | mulkin, muchi’kin |
amor | yaah, yaakunah |
amoratarse | éek’kume’ental, ée’puk’e’ental. |
amordazar | k’ax chi’ |
amortajar | tep’ kimen |
amparar | kalan, kanan |
ampliar | kóochkin, nohochkin |
amplificar | nohochkin, kóochkin |
amplio | kóoch |
ampolla | xaak, p’ool |
amputación | xoot, luk’s |
amputar | xoot, xoot’ |
amurallar | k’aal bak’ paach |
analfabetismo | máako’ob ma’ u yohlo’ob xooki’. |
analfabeto | máak ma’ u yohel xook mix ts’íibi’. |
anaranjado | chak k’an |
anatomía | u xookil u wíinklil máak. |
anca | p’u’uk iit, bak’el iit |
anciano | ch’iha’an, noxiib, biyeho |
ancho | kóoch |
anchura | kóoch u táan |
¡anda ve! | ¡xeen! |
andar | xíinbal, xíinbah, máan |
anegado | búulul |
anegar | buul, búulul |
anexar | taak’, nuup |
anglicano | íinglese’ wíinik |
anglosajón | íinglese’ wíinik |
angosto | un’ut’ |
ángulo | ti’its’, tu’uk’ |
anhelar | ts’íibol, yaanyan |
anidar | k’u’ankil, meen k’u’ |
anillo | ts’ipit (x) |
ánima | píixan, óol |
animal | ba’alche’ |
animal doméstico | aalak’ |
animales (plural) | ba’alche’o’ob |
animar | lep’ óol, lep’ óolal |
ánimo | óol |
aniquilar | xu’uls, chéehs |
aniversario | noh k’iin, k’iin k’aaba’ |
ano | iit, mool, chuun |
anoche | áak’abhil, ok’onhih, o’niak |
anochecer | áak’abtal, ée’hoch’e’ental, ée’same’ental, ok’nak kíin |
anolar | nóol |
anona | óop, poox (anona glabra) |
anotar | ts’íib |
ansia | taak, ts’íibol, k’áat |
antaño | úuchben |
anteanoche | áak’ab ka’ohe, áak’ab ka’awheh. |
anteayer | ka’ohe, ka’awhe |
antebrazo | k’ab |
anteceder | k’ab |
anteponer | bin táanil |
anterior | táanil |
antes | táanil, táanih, yáax |
anticipar | yáaxkun, paybe’enkun |
antifaz | u piixil ich |
antiguamente | ka’ach úuchih |
antigüedad | úuchbenil |
antiguo | úuchben, laab |
antojo | ts’íibol, pooch |
antorcha | tah che’ |
anudar | k’aax, mook, hook’ |
anular | xu’uls, ts’o’oks |
anunciar | k’a’ay, a’al |
anzuelo | lutsub, hok’ob |
añadir | tsaay |
añejar | úuchbental |
añejo | úuchben, laab |
añicos | xéexet’al |
añil | ch’ooh |
año | ha’ab, tun |
apaciguar | hets’kun |
apachurrar | peech’, pupuch’, yaach’ |
apadrinar | máak ku bisik huntúul chanpaal ok ha’ wáa huntúul máak utia’al u ts’o’okol u beel. |
apagar | tuup |
apalear | nóok haats’, táah haats’ |
apañar | maach, ch’a’ |
aparador | u nu’ukul tu’ux ku ye’esa’ah koonol. |
aparato | nu’ukul |
aparear | nuup, ts’iis |
aparecer | chíikpahal, hóok’ol, tíip’il |
aparentar | chéen tu menkubah, chéen tu tuus |
apartar | haats, huuts’, kóol |
aparte | hunpáay |
apasionar | uts tu yich |
apaste | káat |
apatía | ma’ óolal |
apedrear | ch’iin ku meenta’al yéetel tuunich. |
apellido | a’ake |
apenar | yahkun óol, subtal |
apenas | istikyah, istakyah |
apendejar | sat óol |
apéndice | u ni’ polok chooch |
apertura | he’, chúunpahal, káahal |
apesgar | peets’, ts’aal |
apestar | tu’ |
apestoso | tu’ |
apetecer | ts’íibol, taak, k’áat |
apetito | taakil hanal |
apicultor | máak ku meyahtik kaab. |
apicultura | meyahil kaab, kanáanil kaab, kaláanil kaab |
apisonar | koh lu’um wáa beh |
aplanar | táaxkun |
aplastado | yaach’ |
aplastar | peech’, puuch, yaach’, maax |
aplaudir | papax k’ab, lalah k’ab |
aplauso | papax k’ab |
aplicar | ts’aabil ba’al yóok’ol uláak’. |
apodo | k’aaba’ |
apolillar | u k’uux yik’el che’ wáa nook’. |
aporrear | p’uuch |
aportar | ts’aa |
aposentar | ts’aa tu’ux wenel máak |
aposento | u k’áasil nah |
apostar | u buul máak yéetel taak’in. |
apoyar | hets’kun, nakkun |
apoyo | tóohche’, áantah |
apreciar | yaakun, yaabil |
aprecio | yaakunah |
aprehender | chuuk, maach, cháach |
aprehensión | chuuk |
aprender | kaanbal, kaanbal |
aprendido | kanik |
aprendiz | kaanbal (h) |
apresar | chuuk, maach, peets’ |
apresurar | chichkun, séebkun, lep’ óol |
apretón | chich maach, kan maach |
aprisa | séebal, tu séebal |
aprisionar | k’aal |
aprobación | haah, haahkun |
aprobar | haah, haahkun |
apropiar | tia’alint, ch’a’ |
aprovechar | k’abéetkun, k’a’ana’ankun |
aproximación | náats’al, húuts’ul |
aproximar | huuts’, naats’ |
apto | ma’alob |
apuesta | buul |
apuntalar | táak che’, tóohche’ |
apuntar | tuuch’ub, e’es |
apuñalar | loom |
apurar | séebkun, lep’ óol, chichkun |
aquél | lelo’ |
aquello | lelo’ |
aquella | lelo’ |
aquí | te’ela’, waye’ |
aquietar | hets’kúun |
arado | yiik |
araña | am |
arañar | la’ach |
arar | buuk’ |
árbol | che’ |
arbusto | che’ ku hóok’ol u k’ab tak tu chuun. |
arcabuz | ts’oon |
arcilla | kat |
arco iris | chéel |
archivar | ta’ak |
archivo | u kúuchil tu’ux ku ta’aka’al wáa ku líi’sa’al hu’uno’ob. |
arder | elel |
ardilla | ku’uk, p’eex (sciurus poliopos) |
ardor | hach chokoh, elel |
arena | sa’am, u lu’umil k’áa’náab |
arete | tuup |
árido | bóoh tikin, bobóohki |
arisco | k’o’ox |
aristócrata | ayik’al, halach wíinikil |
arma | ts’oon |
armadillo | weech (dasypus novemcintus) |
armadura de madera | beel ch’o’ |
armazón | wíinkil, wíinklil |
aroma | ki’bok |
arquear | wuuts’, looch, p’uun |
arraigar | táabal, tak’moots |
arrancar | hook, hoots’, t’ook |
arrasar | táaxkun, míis |
arrastrado | hiilaal |
arrastrar | hiil, kóol |
arrear | k’a’am t’anbil wáa hats’bil ba’alche’o’ob. |
arrebatar | tóok pay, háan pay |
arreciar | k’a’aamtal |
arreglar | utskin, ma’alobkin |
arrepentirse | yah óol, k’a’a’hal iik’ |
arrestar | k’al |
arriar | éems |
arriba | ka’anal, yóok’ol |
arribar | kóohol, k’uchul, u’ul |
arribo | k’uchul. u’ul, kóohol |
arriesgar | péek óol |
arrimado | naats’ba |
arrimar | naats’, huuts’, taak’ |
arrinconar | nakkun, ts’aa nak’lik |
arrodillar | xolkin, xóol píix |
arrogante | ka’anal paakat, k’áak’ ich |
arrojar | ch’iin, puul |
arrollar | wuuts’, koots’ |
arroyo | beel ha’ |
arrugar | yuuch’, yaach’ |
arruinado | hostil |
arrumbado | naats’ba |
arruinar | k’askun, huut, óotsikun |
artesanía | u meyah máako’ob ku meentko’ob ba’alobb yéetel u k’abo’ob bey xan yéetel u mehen nu’ukulo’ob. |
artesano | máak ku meentik ba’alo’ob yéetel u k’ab bey xan yéetel u mehen nu’ukulo’ob. |
artificial | ba’al menta’an tumen wíinik. |
asa | xikin, ook, k’a |
asado | póoka’an, k’áak’ ta’an |
asaltar | ookol |
asar | k’áak’at, póok, tóok |
ascendencia | ch’i’ibal |
ascender | na’akal |
asco | p’eek |
asear | ch’óoch’, míis, púus |
asentar | kukin, hets’kun, akkun |
asentir | haahkun |
aserradero | kúuchil tu’ux ku xo’otol che’. |
aserrín | ma’ay che’ |
asesinar | kiimsah, kíimsah |
asesino | máak ku kiimsah, kiimsah may |
asesor | máak ku tsol nu’uk |
aseverar | haahkun |
asfixia | ku’upul iik’, xu’ulul iik’ |
así | beey, beya’, beyo’ |
asidero | xikin, ook, k’ab |
asiento | k’áanche’ |
así como | he’ebix |
así es | beey |
asir | máach, cháach |
asma | k’aak’as se’en, kok se’en |
asmático | wíinik yaan kok se’en ti’ |
asociar | much’kin |
asolear | hayk’iin |
asomar | chíikpahal, tíip’il |
asombrar | kak’ óol, ha’as óol |
asperjar | líil ha’, wiits’ |
áspero | hihixkil, po’opo’ox, to’och |
aspirar | ch’a’ iik’, múusiik’ |
asqueado | may taak u xeh |
asquear | taatak xeh |
astilla | u xéexet’al che’, tuunich wáa uláak’ ba’alo’ob |
astillar | xiixkun |
astuto | may hach yaan u na’at |
asumir | ch’a’, k’aam |
asunto | beel |
asustar | ha’as óol |
atacar | k’óoch |
atado | k’aaxal |
atajar | k’áas ho’ol, xóot’ ho’ol |
atajo | xot’ beh |
atar | k’aax |
atarantado | saatal óol |
atarantar | sat óol |
atardecer | t’úubul k’iin, bin k’iin |
atascar | k’aal, ts’oop |
ataúd | máaben tu’ux ku bisa’al mukbil huntúul kimen. |
ataviar | utskin |
atemorizar | sahakkun |
atender | ts’aa óol, u’uy |
ateo | mina’an ki’ichkelem yuum ti’ |
aterrizar | háayal, éemeh, éemel |
atestar | chuup, buut’, chook’ |
atestiguar | haahkun |
atinar | tsaay; na’at |
atisbar | ch’eeneb |
atizar | péeks k’aak’, huts’ náahche’, much k’áak’ |
atole | sa’ |
atole ritual | áak sa’ |
atolladero | ts’ots’opkil, ts’ots’opkih |
atollar | ts’óopol, k’áalal |
atónito | hak’a’an óol |
atontar | sat óol |
atorar | k’aal, leech |
atormentar | to’otop |
atracador | ookol ich kaah (h) |
atraer | naats’, taas |
atragantar | hak’ab, ku’uchul |
atrancar | no’oxche’, tóohche’ |
atrapar | chuuk, maach |
atrás | paachil, paachih |
atrasar | xaankun, p’áatal paachil |
atravesar | k’atkun |
atrevido | ko’ |
atropellar | héentan, naktáan |
atuendo | nook’, búuk |
aturdir | sat óol |
auge | u hach ma’alobtal máak wáa he’ ba’axake’. |
augurar | tomoh chi’, tomok chi’, tomox chi’ |
aullar | uyok’ol chi’ibal peek’ |
aullido | awat yok’ol ba’alche’ |
aumentar | ya’abkun, nohochkun |
aunque | kex |
aunque sea | kex teech |
aura (zopilote) | ch’oom |
aureola | peet |
aurora | tu taal u sáastal |
ausente | biha’an, ma’ kula’ani’, mina’an |
autobús | wawa |
autóctono | wayile’, weyile’ |
autoridad | nohochil kaah |
autorizar | cha’abal |
avanzar | táanichahal, máan táanil |
avaro | ts’u’ut |
ave | ch’íich’ |
avejentar | teek ch’íihil, póot ch’íihil |
aventar | puul, píik ch’iin |
avergonzar | sublakkun, sublakkin |
averiarse | k’astal, k’aschahal |
averiguar | k’áat chi’, káatpéeks |
avicultor | may ku meyahtik (x), kaaxo’ob (h) |
avisar | u ts’a’aba yohéeta’al hunp’éel ba’al. |
avispa | xuux (vespa vulgaris) |
avispa roja | bobo’te’ |
avispero | xuux, paak’ xuux |
avispón | holom, xuux kaab |
avivar | t’aab, hoop |
axila | xiik’ |
ayer | ho’oleh, ho’olheak |
ayuda | aantah |
ayudar | aantah |
ayunar | su’uk’in |
ayuno | su’uk’in |
azabache | boox |
azahar | loot pak’áal |
azar | binak, buul |
azotar | haats’ |
azote | haats’ |
azotea | u táaxil u yóok’ol pak’ik nah |
azteca | wach wíinik |
azúcar | ch’uhuk, asukaar |
azucarar | ch’uhukkin |
azul | ch’ooh |
azul cielo | sam ch’ooh |
azul marino | boox ch’ooh |
azul turquesa | tuunich ch’ooh, k ’áak’ ch’ooh |
azuzar | chu’uy |